น้ำหนักลดในผู้สูงอายุ

น้ำหนักลดในผู้สูงอายุ

โดยปกติผู้ชายทุกคนจะมีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นสูงสุดในช่วงอายุ 40-50 ปี ขณะที่ผู้หญิงจะมีน้ำหนักตัวขึ้นสูงสุดระหว่างอายุ 50-60 ปี หลังจากนั้นผู้ชายจะสูญเสียเนื้อเยื่อของร่างกายส่วนที่ไม่ใช่ไขมันไปรวดเร็วกว่าผู้หญิง ทำให้ผู้สูงอายุที่เป็นชายมีน้ำหนักลดได้เร็วกว่า ไขมันที่บริเวณใบหน้าจะลดจำนวนลง ทำให้ใบหน้าของผู้สูงอายุจะแลดูแก้มตอบ ซึ่งอาจทำให้มีคนทักว่าผอมลงทั้งที่ความจริงไม่มีน้ำหนักลดเลย และไม่ถือว่าผิดปกติ

จะทราบได้อย่างไรว่า ผู้สูงอายุที่มีน้ำหนักลดนั้นเป็นสิ่งผิดปกติหรือเกิดจากความชราเอง ? โดยทั่วไปถือกันว่า ถ้าน้ำหนักลดลงจากเดิม 5% ภายในเวลา 6-12 เดือน ถือว่าอาจมีสาเหตุทางการแพทย์อย่างอื่นที่ไม่ใช่แค่จากความชราแล้ว

สาเหตุทางการแพทย์ของอาการน้ำหนักลดในผู้สูงอายุ มีดังนี้

1. ระบบฟันและเหงือกผิดปกติ

ปกติผู้สูงอายุจะมีการสูญเสียต่อมรับรสอาหารที่อยู่บนลิ้นไป ฟันปลอมอาจไปบดบังต่อมรับรสอาหารที่มีเหลืออยู่บ้าง และทำให้ผู้สูงอายุไม่ค่อยรับรู้รสอาหาร นำมาสู่การเบื่ออาหาร ทำให้รับประทานอาหารได้น้อยลง

2. การกลืนลำบาก

อาการกลืนลำบาก อาจแบ่งได้เป็น 2 อย่าง

2.1) อาจมีสาเหตุจากความผิดปกติในระบบประสาทหรือกล้ามเนื้อที่บริเวณหลอดอาหาร หรือมีการอุดตันที่บริเวณช่องปากด้านหลัง ทำให้รับประทานอาหารได้น้อยลง

2.2) อาจมาจากความผิดปกติที่หลอดอาหารเองเช่น มีเนื้องอก หรือมีอะไรมากดทับหลอดอาหารจากทางด้านนอก เช่น ต่อมน้ำเหลืองในช่องอกที่โตขึ้นหรือหลอดเลือดแดงที่โตมากดทับ

3• อาการท้องร่วงเรื้อรัง

ผู้สูงอายุบางรายที่มีอาการท้องร่วงมานานเรื้อรัง โดยเฉพาะหลังอาหาร แต่สุขภาพโดยทั่วไปค่อนข้างดี ส่วนใหญ่เกิดจากการรับประทานอาหารชนิดที่มีกากอาหารมากเกินไป โดยกากอาหารที่มีอยู่ในลำไส้จะไม่ถูกย่อย กลับจะดูดน้ำเข้ามาไว้ กระตุ้นให้ถ่ายเหลวหลังอาหารได้ จึงทำให้ผู้สูงอายุประเภทนี้พยายามทานอาหารลดน้อยลง เพื่อไม่ให้ตัวเองต้องท้องเสีย และนำมาสู่อาการน้ำหนักลดได้

วิธีแก้ไขคือ ผู้สูงอายุที่มีอาการดังกล่าวควรลดอาหารชนิดที่มีกากมากลง แต่เพิ่มจำนวนมื้ออาหารให้เพิ่มขึ้น เพื่อชดเชยให้ได้ปริมาณอาหารทั้งหมด 4• โรคประจำตัวของผู้สูงอายุเอง

โรคเรื้อรังบางชนิดที่พบบ่อยในผู้สูงอายุเช่น โรคหลอดลมอุดกั้นเรื้อรัง ภาวะหัวใจวาย (กล้ามเนื้อหัวใจตายบางส่วน)นอกจากจะทำให้ความอยากอาหารลดลงแล้ว ร่างกายยังมีความต้องการอาหารเพิ่มขึ้น เพื่อสนองตอบการใช้พลังงานที่เพิ่มขึ้นจากโรคเรื้อรัง

5• ภาวะซึมเศร้า หรือ มะเร็ง

20% เกิดจากมะเร็ง ผู้สูงอายุโดยทั่วไป อาจมีอาการซึมเศร้าได้บ่อย ซึ่งมักจะไม่ทราบตนเอง แล้วแสดงออกด้วยอาการทางกายต่างๆ ทำให้ผู้สูงอายุไปพบแพทย์ด้วยอาการทางกายที่มีสาเหตุมาจากจิตใจได้ เช่น อาการเบื่ออาหาร อ่อนเพลีย น้ำหนักลด เป็นต้น ควรไปพบแพทย์เฉพาะด้านประสาท

6• ภาวะสมองเสื่อม

ผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อมมีความจำหลงลืม ที่มีน้ำหนักลดด้วย มักไม่ทราบตนเองว่ากำลังผอมลง เพราะประสาทการได้กลิ่นลดลง อาการหิวเมื่อท้องว่าง หรือความอยากอาหารก็หายไป การรับประทานด้วยตนเองก็อาจทำไม่ได้ จึงทำให้ผู้สูงอายุกลุ่มนี้น้ำหนักลดลงได้มาก ญาติผู้ดูแลจึงสมควรปรึกษาแพทย์เพื่อหาแนวทางให้การบำบัดรักษา รวมทั้งวิธีในการให้อาหารผู้ป่วย

7• ผลข้างเคียงของยา

มียาอยู่หลายประเภทที่เมื่อผู้สูงอายุรับประทานแล้ว จะรบกวนระบบทางเดินอาหาร ทำให้มีอาการเบื่ออาหารและน้ำหนักลดได้โดยไม่รู้ตัวเช่น

ยาขับปัสสาวะ ยาระงับอาการซึมเศร้าในกลุ่ม Tricyclic ทำให้ผู้สูงอายุมีอาการปากแห้ง จะทำให้การรับรสและการกลืนเสียไป

ยาแก้ปวดข้อในกลุ่ม Nonsteroidal ยาแก้หอบหืดพวก Theophylline ทำให้ผู้สูงอายุมีอาการท้องอืด , คลื่นไส้ ไม่อยากอาหาร ยาโรคหัวใจชนิด Digoxin และ ACE inhibitor (ไม่ใช่ วิตามิน)จะรบกวนการได้กลิ่นและการรับรส

ผู้ที่ดูแลผู้สูงอายุควรทราบและสังเกตุตัวผู้สูงอายุว่า อาการน้ำหนักลด แพทย์อาจยังให้การวินิจฉัยสาเหตุไม่ได้ในระยะแรก ต้องมีการติดตามอย่างใกล้ชิดอีกสักระยะหนึ่ง

ราว 25% มีน้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ อีก 10% มีน้ำหนักลดจากสาเหตุทางด้านจิตใจ 20%เป็นผลจากมะเร็ง

คัดเรียบเรียงจากบทความของ รศ . นพ . ประเสริฐ อัสสันตชัย

--------------------------------------------------------------------